Handreiking voor de amateur-organist

Vraaggesprek van "Kerk & Muziek" met de initiatiefnemer van het PsalmenProject door Geerten Jan van Dijk

 

Handreiking voor de amateur-organist

Het PsalmenProject: alle 150 psalmen ritmische gezongen op cd

Oorspronkelijk waren het spreekgezangen met snaarbegeleiding, maar in Nederland worden de psalmen sinds de Reformatie doorgaans gezongen op melodiën uit Genève met orgelbegeleiding. De organisatie van het PsalmenProject wil uiteindelijk alle 150 psalmen, ritmisch gezongen en voorzien van inventieve improvisaties, uitbrengen op cd.

Cd's met orgel en samenzang, die zijn er toch al in overvloed? Er zijn een aantal prachtige cd's met orgel en samenzang van Klaas Bolt, Christiaan Ingelse en Peter Sneep. Ook Geert Bierling heeft het een en ander gedaan op dit gebied. „Maar daar blijft het wel bij”, aldus initiatiefnemer Adriaan Arkeraats uit Alblasserdam. Daarnaast worden er een aantal opnamen van Willem Hendrik Zwart steeds weer opnieuw uitgegeven in een ander jasje. „Zet dat eens af tegen het aantal cd's dat er is van isoritmische samenzang. Of kijk eens hoeveel orgel-cd's er in omloop zijn. Cd's met ritmische samenzang zijn echter schaars”, vertelt Arkeraats. Het orgelspel en de wijze van begeleiden van Gerben Mourik brengt Adriaan Arkeraats op het idee om samen met hem een samenzang-cd op te nemen. De samenwerking blijkt vruchtbaar. Al snel worden er plannen gesmeed om het niet bij één cd te laten, maar om alle psalmen op te nemen. Opnamelocatie van de eerste cd wordt de Grote Kerk te Dordrecht met het beroemde Kam-orgel. Het PsalmenProject wordt een feit. De eerste avond was erg spannend, vertelt Arkeraats. „Hoeveel mensen zullen er komen? Hoe zal het gaan? Hoe zal er worden gezongen? De avond werd echter een succes, we hebben heerlijk gezongen in Dordrecht. De start was er!”

Verschillende berijmingen

De doelstelling van het PsalmenProject is het op cd zetten van alle 150 psalmen, ritmisch gezongen. „De cd's zijn in eerste instantie bestemd voor iedereen die van ritmische psalmzang houdt”, aldus Arkeraats. „Daarnaast kan de serie gebruikt worden door radio-omroepen en kerkradio's.” Een derde doelstelling reikt echter dieper. Het PsalmenProject is ook een handreiking voor amateur-organisten. Zij kunnen zich door het beluisteren van de cd's zich de psalmmelodiën eigen maken.
Het PsalmenProject slaat volgens de organisatie zeker aan. Een vaste groep kopers haalt elke nieuw uitgekomen cd steevast in huis. De reacties zijn erg positief, zegt Adriaan Arkeraats, maar wat hem betreft zouden er best meer mensen naar de opnameavonden mogen komen, zeker als er grote kerk gehuurd moet worden. De wat tegenvallende opkomst zit volgens Arkeraats in de wat lastige doelgroep. Organisatoren van psalmzangavonden waar isoritmisch wordt gezongen, hebben het volgens hem gemakkelijker. „Omdat we uit de oude berijming van 1773, maar ook uit de nieuwe berijming zingen zoals deze in het Liedboek voor de Kerken staat, mikken we niet alleen op publiek uit de gereformeerde gezindte maar ook op leden uit de Gereformeerd Vrijgemaakte en Christelijke Gereformeerde kerken. We beseffen dat er liefhebbers van de psalmen zijn, die onze cd's niet kopen omdat er soms uit twee berijmingen wordt gezongen.” De organisatie van het PsalmenProject is van mening dat de twee berijmingen prima naast elkaar kunnen functioneren en wil zodoende mensen uit zoveel mogelijk kerken van dienst zijn. Op sommige cd's wordt overigens uitsluitend uit de oude- (Sommelsdijk) of nieuwe berijming (Amersfoort) gezongen.
Het PsalmenProject heeft last van het feit dat er al zoveel wordt georganiseerd op het gebied van samenzang, maar er is volgens Arkeraats genoeg wat hen onderscheidt van avonden die doorgaans een hoog Nederland Zingt-gehalte hebben. 

 

Spelregels

Voor elke cd trekt de organisatie van het PsalmenProject een andere organist aan. Dat dit de variëteit ten goede komt, zal niemand verbazen. Verschillende medewerkende organisten zijn nog betrekkelijk jong (Chiel Jan van Hofwegen, Gerben Mourik en Arjan Versluis). De oudere generatie organisten wordt vertegenwoordigd door onder meer Paul Kieviet, Dick Sanderman, Peter Sneep en Jaap Zwart. Waarop de keuze voor de betreffende organisten gebaseerd is? „Een organist moet goed kunnen improviseren en goed kunnen begeleiden.” De spelende organist mag zijn voorkeuren inbrengen binnen de door de organisatie opgestelde spelregels. Adriaan Arkeraats somt ze op: „Iedere cd bevat maximaal één psalm uit een tiental. Dus één tussen de 1 en 10, één tussen de 11 en 20, één tussen de 21 en 30, enzovoorts. Daarnaast proberen we afwisseling te creëren door te variëren in lof- en bedepsalmen, toonsoorten en moeilijkheidsgraad.”
De zogenoemde ”Eenige Gezangen” doen niet mee. Althans, niet in deze serie. „We nemen deze gezangen nu niet op, omdat deze voornamelijk bij de oude berijming horen”, vertelt Arkeraats. „Wellicht nemen we de Eenige Gezangen ooit nog eens op voor twee extra cd's.”

De naam PsalmenProject lijkt te duiden op iets tijdelijks. Sinds kort staat het PsalmenProject echter te boek als een heuse stichting „om organisatorisch de boel goed op orde te hebben, voornamelijk op financieel gebied.” De vraag rijst echter of men ook na de opname van de laatste cd nog van het PsalmenProject zal horen. Arkeraats wil echter niet op de muziek vooruit lopen: „Laten we eerst alle psalmen maar eens opnemen. Overigens is de doelstelling van de stichting breed opgezet, dus wie weet.
Een van onze doelstellingen is het ondersteunen van amateur-organisten die zondag aan zondag de gemeentezang begeleiden. We zouden dus bijvoorbeeld wel eens een workshop ‘gemeentezang begeleiden' kunnen organiseren.”

 

Zie ook: